อธิบายปริยาปันนาปริยาปันนทัสสนวาระที่ 3

คำว่า กามธาตุปริยาปนฺนา อธิบายว่า ชื่อว่า
ปริยาปันนา เพราะอรรถว่า การเสพซึ่งกามธาตุ อาศัยกามธาตุ อยู่ภายใน
กามธาตุนั้น หยั่งลงสู่กามธาตุนั้น จึงถึงซึ่งการนับว่า เป็นกามธาตุนั่นแหละ.
แม้ในบทที่เหลือ ก็นัยนี้. คำว่า ปริยาปนฺนา ได้แก่ เป็นคำกำหนด
ธรรมเหล่านั้น ด้วยสามารถแห่งภพ และด้วยสามารถแห่งโอกาส หรือว่าด้วย
สามารถแห่งการเกิดขึ้นแห่งสัตว์. คำว่า อปริยาปนฺนา ได้แก่ เป็นคำไม่
กำหนด เหมือนอย่างนั้น.

อธิบายวิชชมานาวิชชมานธัมมทัสสนวาระที่ 4

คำว่า เอกาทสายตนานิ ได้แก่ อายตนะ 11
เว้นสัททายตนะ. จริงอยู่ สัททายตนะนั้น ย่อมไม่บังเกิดขึ้นในขณะปฏิสนธิ
แน่แท้. บัณฑิตพึงทราบเนื้อความในบททั้งปวงโดยนัยนี้. ในที่นี้พระผู้มี
พระภาคเจ้า มิได้ตรัสคติแห่งเทพและอสูร ในหมวดทั้ง 7 ในวาระนี้ แต่ตรัส
คติแห่งคัพภเสยยกะทั้งหลายไว้โดยไม่แปลกกัน. เพราะฉะนั้น พึงทราบว่า
คัพภเสยยกะทั้งหลาย ย่อมเกิดขึ้นที่ใด ๆ อายตนะของเทพและอสูรทั้งหลาย
เหล่านั้นย่อมเกิดในที่นั้น ๆ. ธาตุทั้งหลาย ก็อย่างนั้น. คำที่เหลือในที่นี้
มีอรรถตื้นทั้งนั้น แล.

อธิบายทัสสนวาระที่ 5

คำใด ที่จะพึงกล่าวในวาระที่ 5 คำนั้น ข้าพเจ้ากล่าวแล้วใน
อรรถกถาแห่งธัมมสังคหะนั่นแหละ.